Książę Marcin Lubomirski

Jak każdy młodzieniec możnego rodu, książę Marcin pobierał edukację w krajach Europy Zachodniej. Szczególny to był „uniwersytet” – pobyt księcia Marcina obfitował w pijatyki, hulanki, hazardowe gry w karty. Postawny i urodziwy młodzian nie stronił i od płci pięknej, za nic mając kanony obyczajowości. Taki tryb życia wymagał pieniędzy – póki ich starczało: hulaj dusza!, a gdy zabrakło, to samo nazwisko książęcia otwierało kiesy bankierów. Sielanka trwała do momentu kresu wytrzymałości ojca księcia Marcina. Rosnące w szybkim tempie długi sprawiły, że w trybie przymusu ściągnięto hulakę i utracjusza do kraju. Przydomki „Łotrzyka”, „Rozbójnika" w opisach historyków przylgnęły później – gdyż książę Marcin w swoim barwnym życiu parał się także i rozbojem:

Ponieważ służba w wojsku pruskim nie przebiegała zgodnie z oczekiwaniami Lubomirskiego, powrócił on w 1759 z częścią towarzyszy do kraju. Kompania założyła swoją bazę w Kamieniu pod Częstochową, majątku Franciszka Lubomirskiego, stryja Marcina. Książę zawarł układ ze stacjonującymi niedaleko Rosjanami – w zamian za 20% łupu jego ludzie mieli napadać na transporty do Prus. Subordynacja nie była mocną stroną podwładnych Marcina, dochodziło do działań na własną rękę. Bandytów schwytano i osądzono. Lubomirski stanął przed sądem wojskowym oskarżony o dezercję, samowolne przyjęcie obcej służby, rabowanie kupców i spowodowanie śmierci jednego z nich. Otrzymał wyrok dożywotniej twierdzy, zamieniony dzięki wstawiennictwu ojca na 15 lat więzienia.

Nie jest jasne, co kierowało księciem w przystąpieniu do konfederacji barskiej. Tu można snuć tylko domniemania: więzienie i wynikająca zeń awersja do władzy, może awanturnicza żyłka, a może i ambicja, że nie może zabraknąć w tym zrywie Lubomirskiego? W każdym razie wiadomo, że już na początku lipca 1768 r. powołał konfederację województwa sandomierskiego.

Zaangażowanie Kolbuszowej (bazy zaopatrzeniowej i wypadowej Lubomirskiego), w trwające kilka lat działania wojenne, przyniosło w rezultacie dotkliwe zniszczenia w dobrach kolbuszowskich i ich poważne zadłużenie. Najbardziej ucierpiała sama Kolbuszowa. Między innymi w odwet za złupienie przez podkomendnych Lubomirskiego Dębicy i Strzyżowa, oddział konfederacki regimentarza Łubieńskiego najechał mu w 1769 r. miasto, rujnując przy tym pałac kolbuszowski.

całość