„Nikt nam wolności nie podarował” — wspomnienie z Kolbuszowej, listopad 1982

 Od Redakcji

Otrzymaliśmy od naszego stałego Czytelnika, poruszające wspomnienie z czasów stanu wojennego. Tekst dotyczy wydarzenia, które miało miejsce w kolbuszowskim liceum 11 listopada 1982 roku - dnia, który dla autora na zawsze zmienił znaczenie Święta Niepodległości. Publikujemy je z pełnym przekonaniem, że warto ocalić takie chwile od zapomnienia. To nie tylko zapis lokalnej historii, ale też świadectwo odwagi i prawdy w czasach, gdy obie były towarem reglamentowanym.

Listopad 1982. Kolbuszowa. Stan wojenny.

W liceum panowała senność. Żadnych rewelacji, żadnych uniesień. Na lekcjach wychowania obywatelskiego królowała sztampa: „Wpływ rewolucji październikowej na odzyskanie przez Polskę niepodległości”. Nauczyciele, jak mogli i chcieli, odklepywali partyjną tezę, że to dzięki Leninowi i rosyjskim komunistom Polska odzyskała wolność. Brzmiało to jak z podręcznika do agitacji. Bez pasji, bez przekonania. Ot, obowiązek.

Czwartek, 11 listopada. Apel szkolny. Techniczny, beznamiętny. Komunikaty odczytane przez profesor Katową, kilka zdań o „braterstwie narodów”. I wtedy - jakby ktoś otworzył okno w dusznym pokoju - na korytarz, gdzie odbywał się apel, wpadł zdyszany dyrektor Karol Grodecki. W ręku trzymał kartki zapisane gęsto, ale nie spojrzał na nie ani razu. Stanął przed uczniami, spojrzał w tłum i zaczął mówić.

Nie czytał. Przemawiał.

Z ogniem w oczach, z głosem, który nie drżał. Mówił o Dmowskim, Paderewskim, Piłsudskim. O Błękitnej Armii Hallera, o Radzie Regencyjnej, która przekazała władzę Piłsudskiemu 11 listopada 1918 roku. O tym, że nie było daru — była walka. Że nie przyszło to z Moskwy — przyszło z krwi, determinacji i marzenia o własnym państwie.

Na koniec powiedział:

„I zapamiętajcie sobie raz na jutro: Nikt nam wolności nie podarował — wywalczyliśmy ją sobie sami.”

Zapadła cisza. Długa. Gęsta. Wszyscy zdawali sobie sprawę z konsekwencji, jakie mogły spotkać dyrektora za te słowa. Ale nikt się nie ruszył, nie drgnął. I wtedy - jakby ktoś zerwał zasłonę - rozległy się brawa. Gromkie. Prawdziwe.

Dyrektor uśmiechnął się pod nosem, odwrócił, rzucił tylko przez ramię:

„Ciąg dalszy nastąpi!”

I zniknął na schodach.

Nikt nie podkablował. Nikt nie doniósł.

A dla mnie od tamtej pory Święto Niepodległości nie kojarzy się z marszami, z flagami, z oficjałami. Kojarzy się z tym wykładem. Z tą chwilą prawdy. Z odwagą, która nie potrzebowała mikrofonu.

Ku pamięci Karola Grodeckiego

Nie wiem, czy ktoś kiedyś postawi mu pomnik. Może nie trzeba. Może wystarczy pamięć tych, którzy byli wtedy na korytarzu. Tych, którzy usłyszeli, że wolność nie przyszła z łaski, tylko z walki. Karol Grodecki nie był bohaterem z podręcznika. Był dyrektorem liceum w Kolbuszowej. Ale tamtego dnia - 11 listopada 1982 roku — powiedział prawdę, której nie wolno było mówić. I zrobił to z ogniem w oczach.

Dla mnie to był wykład życia. I od tamtej pory Święto Niepodległości ma dla mnie twarz człowieka, który nie bał się mówić.

O tych, którzy walczyli

Niepodległość nie przyszła sama. Nie spłynęła z nieba. Przyszła z okopów, z cel więziennych, z emigracyjnych gabinetów i z konspiracyjnych drukarni. Przyszła z krwi i z decyzji, że warto ryzykować wszystko, by Polska była Polską.

Byli tacy, którzy zginęli, zanim zdążyli zobaczyć wolność. Żołnierze Legionów, ochotnicy Błękitnej Armii, cywile, którzy nieśli broń, słowo, nadzieję. Nie znamy wszystkich ich nazwisk. Ale znamy ich skutek: 11 listopada 1918 roku Polska wróciła na mapę.

Dziś, gdy świętujemy niepodległość, warto pamiętać nie tylko o wielkich nazwiskach z podręczników. Warto pamiętać o tych, którzy mieli odwagę mówić prawdę — nawet w czasach, gdy prawda była nielegalna.

Kolbuszowa pamięta.